Chấp hành quy định của bộ luật lao động tại doanh nghiệp: Cần khắc phục nhiều tồn tại, hạn chế

Theo kết quả giám sát chuyên đề “Công tác quản lý và chấp hành một số quy định của Bộ luật Lao động tại các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh từ ngày 1.1.2021 - 30.6.2023”, bên cạnh các kết quả tích cực, còn nhiều tồn tại, hạn chế, sai phạm của doanh nghiệp.
Theo Sở LĐ-TB&XH, tính đến ngày 30.6.2023, trên địa bàn tỉnh có trên 7.000 DN đang hoạt động, với khoảng 156 nghìn lao động đang làm việc. Trong đó, có 8 DN nhà nước, 61 DN FDI, còn lại là DN dân doanh. Có 212 DN trong các khu công nghiệp, khu kinh tế với tổng số lao động 16.500 người (so với cuối năm 2022 giảm 5.019 người).
Chấp hành chưa nghiêm túc quy định về hợp đồng lao động  
Theo dự thảo báo cáo của Sở LĐ-TB&XH, qua tổng hợp có khoảng 76,7% lao động được ký hợp đồng lao động (HĐLĐ), còn lại chưa ký kết HĐLĐ (trong đó có cả người lao động đang trong thời gian thử việc hoặc học nghề). Trong số lao động đã thực hiện ký kết HĐLĐ, có trên 90% lao động ký kết HĐLĐ không xác định thời hạn.
Tuy nhiên, qua các cuộc thanh, kiểm tra tại các DN đóng trên địa bàn tỉnh cho thấy, nhiều HĐLĐ có nội dung thỏa thuận chưa đầy đủ theo quy định, chưa thể hiện cụ thể các nội dung chủ yếu của HĐLĐ (ở các mục trang bị bảo hộ lao động, chế độ nghỉ ngơi, BHXH, tiền lương…); ký HĐLĐ thời hạn dưới 1 tháng để làm những công việc có tính chất thường xuyên từ 12 tháng trở lên nhằm trốn tránh nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT.

Đoàn giám sát khảo sát thực tế tại Công ty CP May An Nhơn ngày 24.10.    Ảnh: H.THU

Đây cũng là vấn đề chung được nêu ra tại các buổi làm việc của Đoàn giám sát với UBND TX An Nhơn, Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh. Theo ông Cao Thanh Thương, Phó trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh, vẫn còn một số DN thực hiện việc giao kết sai loại hợp đồng, ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động.
Ông Cao Thanh Thương cho biết: Việc giao kết HĐLĐ còn sơ sài, thiếu nhiều nội dung; giao kết HĐLĐ bằng lời nói; ký HĐLĐ xác định thời hạn nhiều hơn 2 lần liên tiếp... Người sử dụng lao động cố tình lợi dụng để né tránh các quy định ràng buộc thông qua việc giao kết HĐLĐ với các tên gọi khác như “hợp đồng khoán việc”, “hợp đồng dịch vụ”, “hợp đồng cộng tác viên”… để trốn tránh đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) và thực hiện các nghĩa vụ khác đối với người lao động.
Chuyển biến tích cực về tham gia BHXH
Sở LĐ-TB&XH đã phối hợp với BHXH tỉnh triển khai nhiều giải pháp để phát triển lao động thuộc khu vực phi chính thức tham gia BHXH; thực hiện rà soát dữ liệu đơn vị sử dụng lao động do ngành thuế và Sở KH&ĐT cung cấp, tập trung tuyên truyền, khai thác, phát triển lao động ở DN tư nhân tham gia BHXH.
Qua đó, số lượng DN tư nhân và lao động trong các DN tư nhân tham gia BHXH tăng qua từng năm: Năm 2021 có 3.220 DN, với 71.843 lao động tham gia BHXH; đến năm 2022 có 3.524 DN, với 84.531 lao động tham gia BHXH, tăng 304 DN (9,4%) và tăng 12.688 lao động (17,6%) so với năm 2021. Năm 2023, dự kiến có 3.655 DN, với 87.575 lao động tham gia BHXH, tăng 131 DN và 3.044 lao động so với năm 2022.

Công nhân Công ty CP May An Nhơn (DN được Đoàn giám sát chuyên đề đến khảo sát thực tế) làm việc ngày 24.10.

Trên địa bàn TX An Nhơn có 575 DN với 13.155 lao động. Theo ông Mai Xuân Tiến, Phó Chủ tịch UBND TX An Nhơn, qua phối hợp thanh tra, kiểm tra, các DN được thanh tra cơ bản tham gia đầy đủ BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động theo quy định của pháp luật. Tính đến ngày 30.6.2023, số người lao động ở các DN tham gia BHXH bắt buộc là 13.090 người, đạt 96,6% chỉ tiêu BHXH tỉnh giao, tăng 11,2% so với cùng kỳ năm trước và tăng 28,5% so với đầu năm 2021.
Đoàn giám sát qua khảo sát thực tế tại 2 DN ở phường Bình Định (TX An Nhơn), Khu kinh tế Nhơn Hội, cho thấy DN chấp hành tốt một số quy định của Bộ luật Lao động, trong đó có đóng các loại bảo hiểm bắt buộc. Bà Bùi Thị Bạch Tuyến, Giám đốc điều hành Công ty CP May An Nhơn, cho biết: Công ty tham gia đầy đủ bảo hiểm BHXH, BHYT, BHTN cho 956/967 người lao động, còn lại 11 người chưa đóng là lao động đang thử việc, học việc, chưa ký kết HĐLĐ.
Nhiều DN trốn tránh nghĩa vụ
Từ ngày 1.1.2021 - 30.6.2023, Sở LĐ-TB&XH phối hợp với BHXH tỉnh, các cơ quan có liên quan thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra 58 cuộc, với 563 đơn vị. Riêng trong năm 2022, Thanh tra Sở phối hợp liên ngành thanh tra việc thực hiện pháp luật BHXH, BHYT, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp tại 18 DN trên địa bàn tỉnh. Kết quả xác định tổng số nợ BHXH, BHYT là hơn 4 tỷ đồng. Sau đó, các DN đã khắc phục chuyển nộp gần 3 tỷ đồng (đạt 71,6% số tiền nợ); truy đóng BHXH, BHYT cho 184 lao động với số tiền 506 triệu đồng. Đồng thời xử phạt vi phạm hành chính 11 DN, với tổng số tiền hơn 180 triệu đồng.
Theo Sở LĐ-TB&XH, qua các công tác thanh tra, kiểm tra cho thấy tình trạng trốn tránh nghĩa vụ đóng BHXH, BHTN, BHYT còn xảy ra phổ biến ở các DN, nhất là khối DN ngoài quốc doanh; còn nhiều lao động chưa được đóng BHXH.
Tại buổi làm việc với Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh, Phó trưởng Phòng Quản lý Thu - Sổ, thẻ (BHXH tỉnh) Nguyễn Văn Nghiệp (thành viên Đoàn giám sát), cho biết: Tính đến hết quý III/2023, có khoảng 130 DN ở các khu kinh tế, khu công nghiệp còn nợ tiền đóng BHXH tổng cộng 75 tỷ đồng. Nhiều DN trong số này đã nợ kéo dài...
Đoàn giám sát đã đề nghị khắc phục các vấn đề tồn tại, hạn chế, sai phạm trong chấp hành một số quy định của Bộ luật Lao động tại các DN, có các giải pháp tăng cường quản lý, thực hiện tốt hơn các quy định tại DN. 
Bà Huỳnh Thị Ngọc Hà - Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh, Trưởng Đoàn giám sát, cho biết: Qua giám sát cho thấy cần quan tâm nhiều hơn nữa đến thực hiện đúng về hợp đồng lao động, đóng BHXH tại DN để đảm bảo quyền lợi cho người lao động.