Sau khi thực hiện việc sắp xếp lại, nhiều trường hợp đã được bố trí làm cán bộ tư pháp - hộ tịch, địa chính, những trường hợp có thời gian công tác từ 15 năm trở lên được hưởng đủ chế độ. Riêng các trường hợp công an viên làm việc chưa đủ 15 năm thì được tính chế độ như người hoạt động không chuyên trách được quy định tại Quyết định số 41/2018/QĐ-UBND ngày 20/7/2018 của UBND tỉnh. Việc sắp xếp và cơ cấu công an làm nhiệm vụ ở cấp xã và thôn, các địa phương đã thực hiện đảm bảo theo Nghị quyết số 28/2012/NQ-HĐND ngày 07/12/2012 của HĐND tỉnh về Tổ chức, xây dựng và bảo đảm một số chế độ, chính sách đối với lực lượng Công an xã, tỉnh Bình Định. Theo đó, mỗi xã được bố trí 01 Phó Trưởng Công an xã; các xã trọng điểm, phức tạp về an ninh, trật tự, xã loại I và xã loại II được bố trí không quá 02 Phó Trưởng Công an xã; mỗi thôn, làng và đơn vị dân cư tương đương được bố trí 01 Công an viên. Đối với thôn, làng và đơn vị dân cư tương đương thuộc các xã trọng điểm, phức tạp về an ninh, trật tự, xã loại I và xã loại II được bố trí không quá 02 Công an viên. Hầu hết các trường hợp còn tuổi công tác, có năng lực đều được bố trí sang nhiều vị trí công tác khác, có trường hợp đã và đang giữ chức vụ quan trọng như Phó Bí thư Đảng ủy, Phó chủ tịch UBND xã, là đại biểu HĐND cấp xã. Một số trường hợp hết tuổi lao động hoặc năng lực hạn chế thì chuyển sang làm công an viên hoặc bảo vệ dân phố. Về trụ sở làm việc của công an xã, sau khi có Nghị quyết số 29/2022/NQ-HĐND ngày 19/7/2022 của HĐND tỉnh, một số huyện đã triển khai. Theo báo cáo của các huyện, trong năm 2022 sẽ triển khai 02 xã/huyện, đến năm 2025 sẽ triển khai tất cả các xã còn lại.
Bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn một số khó khăn, đó là: Trình độ văn hoá của công an viên còn hạn chế, nhiều trường hợp chỉ có bằng THCS và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ ngành thì không được nhiều (huyện Tuy Phước có 85/197 trình độ văn hóa là THCS); tiền phụ cấp và chế độ hỗ trợ cho người làm việc không chuyên trách (công an viên) là quá thấp, bảo hiểm y tế không có. Khi các xã lên phường, vị trí công an viên không còn mà chuyển thành bảo vệ dân phố thì phụ cấp càng thấp hơn (264.000 đồng/tháng) không đảm bảo để hoạt động đi lại. Một số địa phương chưa có bố trí chỗ làm việc cho công an xã đủ để đảm bảo hoạt động tốt (công an xã Phước Sơn phải làm việc trong nhà văn hóa xã). Từ khi có Nghị quyết số 29/2022/NQ-HĐND ngày 19/7/2022 của HĐND tỉnh đến nay, một số huyện chưa triển khai thực hiện, chưa bố trí đất để xây dựng trụ sở làm việc công an xã. Mặc dù hầu hết cán bộ, chiến sỹ Công an xã chính quy đều được đào tạo trong các trường công an nhân dân, tuy nhiên được đào tạo ở những chuyên ngành khác nhau, nhiều đồng chí chưa được đào tạo, bồi dưỡng công tác điều tra nên khi giải quyết các vụ việc phức tạp gặp những khó khăn nhất định.
Nhiệm vụ của Công an xã được quy định và yêu cầu hết sức nặng nề, đó là: Quản lý cư trú, chứng minh nhân dân, quản lý vật liệu nổ, vũ khí, công cụ hỗ trợ, phòng cháy, chữa cháy, bảo vệ môi trường, quản lý về an ninh trật tự… Để thực hiện tốt nhiệm vụ nêu trên, các cấp, các ngành cần kiến nghị cấp có thẩm quyền quan tâm hơn nữa, đó là: Nên có phương án tiếp tục sử dụng lại công an viên (công an xã trước đây nay là công an thôn), vì công an viên trực tiếp sát cơ sở, sát địa bàn, hỗ trợ cho công an chính quy (người không phải địa phương) rất nhiều việc; nâng mức phụ cấp cho công an viên cao hơn hoặc bằng một lần lương cơ sở (1,00) vì hiện tại công việc ở cơ sở rất nhiều nhưng mức phụ cấp hiện hưởng chỉ 0,5 lần lương cơ sở là không đảm bảo sinh hoạt phí tối thiểu. Đối với các xã lên phường (các huyện lên thị xã), công an viên (thôn) chuyển sang chức danh bảo vệ dân phố, hiện tại mức phụ cấp thấp hơn rất nhiều, do đó, cần nâng lên hoặc ít nhất cũng giữ như mức 0,5 khi còn là đơn vị thôn; cần có chế độ bảo hiểm y tế cho công an viên (lực lượng hoạt động không chuyên trách). Nhiều ý kiến cho rằng lực lượng này làm việc trực tiếp, dễ va chạm đối tượng cộm cán, tham gia giao thông nhiều… nguy cơ tai nạn là cao, nên cần quan tâm có bảo hiểm y tế. Đồng thời, đề nghị UBND tỉnh quan tâm hướng dẫn giải quyết chế độ, chính sách, hỗ trợ việc làm đối với những trường hợp đã nghỉ việc do chưa được sắp xếp, bố trí nhiệm vụ tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện sau khi Công an chính quy về đảm nhiệm các chức danh Công an xã, thị trấn. Một số trường hợp có thời gian công tác chưa đủ 15 năm công tác, UBND tỉnh cần có quy định thống nhất để các địa phương thực hiện chi trả chế độ.
Nhìn lại thời gian gần đây đã có nhiều Nghị quyết, nhiều văn bản quy định liên quan đến hoạt động lực lượng công an, trong đó có Công an xã, nhằm góp phần thực hiện tốt công tác đảm bảo an ninh, trật tự. Tuy nhiên, để Nghị quyết của HĐND tỉnh và các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đi vào cuộc sống, rất cần sự quan tâm, giám sát và tháo gỡ những bất cập, hạn chế phát sinh trong thực tiễn để lực lượng Công an ngày càng làm tốt nhiệm vụ của mình ở từng địa phương./.
Trần Nhật Quân