Kết quả giám sát chuyên đề về “Tình hình, công tác tiếp công dân, giải quyết kiến nghị, phản ảnh, khiếu nại, tố cáo liên quan đến giải phóng mặt bằng thực hiện Dự án đường cao tốc Bắc - Nam (đoạn đi qua địa bàn tỉnh)”

Thực hiện Chương trình giám sát của Thường trực HĐND và các ban HĐND tỉnh; Ban Pháp chế HĐND tỉnh đã phối hợp với UBMTTQVN tỉnh thành lập Đoàn giám sát chuyên đề “Tình hình giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng các Dự án đường cao tốc Bắc-Nam (đoạn đi qua địa bàn tỉnh)”. Đoàn giám sát đã giám sát trực tiếp tại, UBND các huyện: Tây Sơn, Phù Mỹ, UBND thị xã An Nhơn, UBND thành phố Quy Nhơn, Sở Tài nguyên và Môi trường; giám sát gián tiếp qua báo cáo đối với UBND các huyện Hoài Ân, Phù Cát, Tuy Phước, thị xã Hoài Nhơn và Sở Tài chính. Kết qủa giám sát như sau:
Về thực hiện công tác thu hồi đất để thực hiện Dự án đường cao tốc Bắc - Nam (đoạn đi qua địa bàn tỉnh)
Công tác tổ chức, quán triệt, triển khai thực hiện giải phóng mặt bằng, thu hồi đất Dự án đường cao tốc Bắc - Nam (đoạn đi qua địa bàn tỉnh) và chính sách đền bù, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn tỉnh theo quy định của Luật Đất đai và Luật thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn đã được UBND tỉnh chỉ đạo thực hiện tốt thông qua việc cụ thể hóa các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành liên quan. UBND tỉnh đã ban hành các văn bản để triển khai thực hiện Khung chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Dự án cao tốc qua tỉnh Bình Định và ủy quyền, phân cấp triển khai thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng và tái định cư; thu hồi đất, cũng như quy định về việc phân cấp lập, thẩm định, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đối với các dự án thành phần thuộc Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2012 - 2025 đoạn qua địa bàn tỉnh.

Đoàn giám sát Ban Pháp chế HĐND tỉnh làm việc tại Sở Tài nguyên và Môi trường
Ảnh: Phương Nam
Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam đoạn qua tỉnh Bình Định có tổng chiều dài khoảng 118,8km, đi qua địa phận 30 xã, phường, thị trấn thuộc 08 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh (Hoài Nhơn, Hoài Ân, Phù Mỹ, Phù Cát, Tây Sơn, An Nhơn, Tuy Phước và Quy Nhơn) bao gồm 03 dự án thành phần. Với số hộ dân bị ảnh hưởng rất nhiều và được thực hiện bởi nhiều dự án thành phần nên rất dễ phát sinh so bì dẫn đến khiếu nại. Do đó, lãnh đạo các địa phương có dự án cao tốc đi qua đã phối hợp với UBMTTQVN cùng cấp tăng cường vận động, tuyên truyền bằng nhiều hình thức như: Tổ chức họp dân, tiếp công dân, niêm yết và công khai dự án tại các nơi công cộng, thường xuyên thông báo trên Đài phát thanh và truyền hình tỉnh, trên các phương tiện thông tin đại chúng…để người dân hiểu và đồng thuận trong quá trình thực hiện.
Kết quả triển khai thực hiện thu hồi đất để thực hiện Dự án
Công tác giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn qua địa bàn tỉnh Bình Định có chiều dài gần 118,8 km, đi qua địa bàn 8 huyện, thị xã, thành phố. Để triển khai dự án, các địa phương phải thu hồi 1.674 ha đất; di dời, tái định cư 1.439 hộ, đồng thời bố trí 43 khu tái định cư với tổng diện tích hơn 118 ha. Đến thời điểm giám sát, các địa phương đã hoàn thành, bàn giao mặt bằng sạch đối với 115,58 km tuyến chính, đạt 98%. Phải bố trí tái định cư cho 885 hộ, với 1.023 lô đất. Đã quyết định giao đất tái định cư được 885/885 hộ phải bố trí tái định cư, đạt 100%; và giao 861/885 hộ phải bố trí tái định cư, đạt 97,3%. Xây dựng hoàn thành 07/07 khu cải táng và thực hiện di dời được 6.807/6.835 ngôi mộ, đạt 99,6%; 08 địa phương đang triển khai di dời hệ thống hạ tầng kỹ thuật do địa phương quản lý đạt từ 50% đến 90%; riêng việc di dời tuyến điện trên 110kV và hệ thống hạ tầng kỹ thuật do các cơ quan Trung ương quản lý.
Kết quả công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư kiến nghị, phản ảnh, khiếu nại, tố cáo
Để kịp thời giải quyết các kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của công dân, UBND các huyện, thị xã, thành phố đã phân công 01 cán bộ chuyên trách tiếp nhận, xử lý đơn thư, tiếp công dân thường xuyên tại Trụ sở Tiếp công dân huyện. Đồng thời, Chủ tịch UBND huyện tổ chức tiếp công dân định kỳ vào ngày 9 và 24 hằng tháng. Trường hợp cần thiết, lãnh đạo huyện và Tổ công tác đến nơi giải phóng mặt bằng, nơi quy hoạch khu tái định cư để gặp gỡ, đối thoại với công dân. Lãnh đạo UBND các huyện, thị xã, thành phố cùng với các phòng, ban, đơn vị trực thuộc đã tổ chức nhiều lượt gặp gỡ, đối thoại, giải thích cho các hộ dân bị ảnh hưởng giải phóng mặt bằng về chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước liên quan đến bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của Dự án đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông, giai đoạn 2021-2025 (đoạn qua địa bàn tỉnh). Tổ công tác tuyên truyền, vận động của các huyện, thị xã, thành phố phối hợp với UBND, các hội đoàn thể của xã, phường tổ chức mời giải thích, tuyên truyền và vận động bà con nhân dân chấp hành nhận tiền, nhận đất tái định cư và giao trả mặt bằng cho Nhà nước để triển khai thực hiện dự án theo đúng thời gian quy định (ngày 30/10/2023).
Về công tác xử lý đơn thư kiến nghị, phản ảnh, khiếu nại, tố cáo
Dự án cao tốc Bắc - Nam (đoạn qua địa bàn tỉnh) đã ảnh hưởng đến thu hồi đất của 11.736 hộ gia đình với tổng diện tích bị thu hồi là 953,19 ha  và hầu hết là đất đều được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, công khai, nên đa số được người dân đồng thuận, phát sinh đơn rất ít so với tổng số hộ bị ảnh hưởng.
Phần lớn đơn có nội dung kiến nghị, phản ánh các nội dung về đơn giá nhà cửa, vật kiến trúc thấp hơn so với giá thị trường và việc tái định cư sau khi giải phóng mặt bằng của các hộ dân; kiến nghị việc xây dựng lại nhà cửa đối với các hộ bị giải tỏa một phần thửa đất ở, nhà ở và có phần diện tích còn lại của thửa đất ở nằm ngoài phạm vi mốc giải phóng mặt bằng; một số đơn kiến nghị, phản ánh đề nghị giải quyết tranh chấp nội bộ gia đình để phân chia tài sản của hộ gia đình sau khi được Nhà nước hỗ trợ kinh phí bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã được lãnh đạo các địa phương tổ chức đối thoại và trả lời, công dân rút đơn. 
          Đối với thành phố Quy Nhơn, dự án cao tốc đi qua có chiều dài, số hộ ảnh hưởng, tổng số tiền thực hiện dự án ít hơn so với các địa phương khác, nhưng có số đơn kiến nghị, khiếu nại nhiều nhất, đặc biệt là có đến 30 trường hợp phải ban hành quyết định cưỡng chế. Điều này cho thấy có sự khác biệt, đó là do giá trị đất lớn, người bị thu hồi đất lần này có thể đã chịu ảnh hưởng một số lần trước đây của dự án mở rộng hành lang đường Quy Nhơn - Sông Cầu và dự án đường Hầm Cù Mông, có 10 đơn khiếu nại và UBND thành phố Quy Nhơn đã ban hành 09 quyết định giải quyết khiếu nại, 30 quyết định cưỡng chế thu hồi đất.
Từ kết quả giám sát, Ban Pháp chế HĐND tỉnh đã kiến nghị UBND tỉnh kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét bổ sung diện tích đất rừng và đất trồng lúa (từ 02 vụ trở lên) cần chuyển mục đích sử dụng để thực hiện dự án đường bộ cao tốc qua địa bàn tỉnh Bình Định, thay đổi so với Nghị quyết số 273/NQ-UBTVQH15 ngày 11/7/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; cho phép sử dụng diện tích đất lúa, đất rừng phục vụ Dự án đường bộ cao tốc qua địa bàn tỉnh Bình Định được tính riêng, không tính vào chỉ tiêu sử dụng đất phân bổ trên địa bàn tỉnh tại Quyết định số 326/QĐ-TTg ngày 09/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Kịp thời bố trí nguồn vốn thực hiện dự án, đặc biệt là nguồn kinh phí để chi trả bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi; nhất là cấp kinh phí đối với các phương án đã phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và các hộ dân đã đăng ký nhận tiền. Hướng dẫn cho địa phương có ý kiến chấp thuận thu hồi phần diện tích còn lại của thửa đất ở nằm ngoài phạm vi mốc GPMB đối với các hộ bị giải tỏa một phần thửa đất ở, nhà ở để địa phương lập phương án bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư.