Đánh giá cao Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm vừa qua, nhiều đại biểu Quốc hội tin tưởng, đây sẽ là đòn bẩy để tiếp tục tăng tốc triển khai, hoàn thành thắng lợi các Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới.
Khẩn trương bố trí nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi cho triển khai thực hiện
Tại Kỳ họp bất thường lần thứ Năm, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, với tỷ lệ đại biểu tán thành cao. Nghị quyết này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 18.1.2024 cho đến khi có quy định mới, gồm 6 điều, quy định về 8 cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, đồng thời thực hiện khoản 2, Điều 2, Nghị quyết số 108/2023/QH15 của Quốc hội về giám sát chuyên đề các chương trình mục tiêu quốc gia.
Các cơ chế, chính sách đặc thù được quy định tại Nghị quyết gồm: phân bổ, giao dự toán chi thường xuyên ngân sách trung ương hàng năm; điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước, điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn hàng năm; ban hành quy định trình tự, thủ tục, tiêu chí, mẫu hồ sơ lựa chọn dự án phát triển sản xuất; sử dụng ngân sách nhà nước trong trường hợp giao chủ dự án phát triển sản xuất tự thực hiện việc mua sắm hàng hóa, dịch vụ để thực hiện dự án phát triển sản xuất; quản lý, sử dụng tài sản hình thành từ dự án hỗ trợ phát triển sản xuất; ủy thác vốn cân đối của ngân sách địa phương qua hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội; cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2024-2025; giao kế hoạch đầu tư công trung hạn, đầu tư vốn hàng năm đối với dự án đầu tư xây dựng có quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp.
Nghị quyết này được Quốc hội biểu quyết thông qua với tỷ lệ tán thành cao bởi kết quả thực hiện giám sát 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đã cho thấy việc triển khai trong thời gian qua gặp nhiều vướng mắc, tiến độ giải ngân vốn ngân sách trung ương được giao còn rất chậm… Trong đó, một số nội dung cần được kịp thời tháo gỡ như: phân bổ, giao dự toán ngân sách trung ương (chi thường xuyên) hàng năm thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia; quy định trình tự, thủ tục, tiêu chí, mẫu hồ sơ lựa chọn dự án, mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất; cơ chế sử dụng ngân sách nhà nước hỗ trợ các dự án phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị, phát triển sản xuất cộng đồng…
Những khó khăn, vướng mắc nêu trên đã được Quốc hội khoá XV thảo luận rất kỹ tại Kỳ họp thứ Sáu. Nhưng, nếu không có những cơ chế đặc thù để tháo gỡ thì khó có thể giải ngân, thực hiện tốt những nhiệm vụ còn lại của 3 Chương trình này, đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Do vậy, theo nhiều đại biểu Quốc hội, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ là đòn bẩy để tiếp tục tăng tốc triển khai, hoàn thành thắng lợi các Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới.
Việc thông qua Nghị quyết cũng là bước tiếp nối kết quả giám sát tối cao về chuyên đề này của Quốc hội tại kỳ họp trước, khẳng định tinh thần trách nhiệm, đi đến cùng vấn đề giám sát, qua đó, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm thực hiện hiệu quả 3 chương trình mục tiêu quốc gia có ý nghĩa hết sức quan trọng về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Thí điểm phân cấp cho cấp huyện thực hiện
Cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2024-2025 được quy định trong Nghị quyết là một nội dung được các phóng viên quan tâm nêu câu hỏi tại Họp báo công bố kết quả Kỳ họp bất thường lần thứ Năm.
Về vấn đề này, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành cho rằng, việc có nơi muốn phân cấp, có nơi không muốn phân cấp là thực tế từ quá trình giám sát tại các địa phương trong thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, nằm trong từng hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, đòi hỏi phải xử lý khi thiết kế chính sách.
“Có cán bộ không muốn phân cấp vì tâm lý không làm thì không sợ sai, sợ vướng. Còn người muốn thực hiện cho tốt lại nói hãy phân cấp cho tôi”. Nêu thực tế này, song Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc khẳng định, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia với 8 cơ chế, chính sách sẽ giải quyết được cơ bản những vấn đề địa phương đang gặp khó hiện nay.
Phó Chủ tịch Hội đồng dân tộc cũng nhấn mạnh, cơ chế thực hiện thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2024 - 2025 là quy định rất mới. Theo đó, mỗi tỉnh sẽ chọn 2 huyện để thí điểm phân cấp, với nội dung phân cấp khá triệt để khi chuyển thẩm quyền của HĐND cấp tỉnh cho HĐND cấp huyện thực hiện. HĐND cấp huyện sẽ được quyết định điều chỉnh phương án phân bổ vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên giữa các chương trình mục tiêu quốc gia trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch đầu tư vốn hàng năm, dự toán ngân sách nhà nước hàng năm đã được cấp có thẩm quyền giao, không chỉ giới hạn điều chỉnh giữa các dự án trong một chương trình.
HĐND cấp huyện cũng được điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn ngân sách nhà nước giữa chi đầu tư, chi thường xuyên của các dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ để tập trung vốn thực hiện các dự án thành phần khác thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025. Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Nguyễn Lâm Thành khẳng định, đây là cơ chế "rất thoáng", các địa phương cũng muốn được quyền chủ động làm, giúp rút ngắn nhiều khâu, quy trình thủ tục và thời gian.
Trước băn khoăn quy định về phân cấp trong Nghị quyết có giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia hay không, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc khẳng định, việc phân cấp này hoàn toàn có thể thực hiện được, bởi tại Nghị quyết đã quy định rõ về thẩm quyền, trình tự, thủ tục và thời gian, từ đó tạo sự yên tâm cho cán bộ trong triển khai.
Ngoài ra, do HĐND cấp tỉnh được quyết định lựa chọn không quá 2 huyện thực hiện thí điểm cơ chế phân cấp nên cấp tỉnh hoàn toàn có điều kiện để hỗ trợ cho các huyện thực hiện tốt thẩm quyền này. Tại Nghị quyết cũng quy định, UBND cấp tỉnh quyết định giao mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu cụ thể đối với từng chương trình mục tiêu quốc gia cho cấp huyện được lựa chọn thí điểm nên sẽ có sự hỗ trợ, kiểm soát và giám sát với quá trình triển khai thực hiện, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc nhấn mạnh.